ЦАГ ҮЕИЙН МЭДЭЭ
Шинэ
Төсвийн гүйцэтгэлийн 2024 оны 10 сарын мэдээ
Шинэ
МӨРӨН СУМ ЦАХИМ ГАДААД ПАСПОРТЫН ЗӨӨВРИЙН ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖТЭЙ БОЛЛОО.
Шинэ
ДОХИОНЫ ХЭЛНИЙ 2 ДАХЬ СУРГАЛТДАА ХАМРАГДЛАА.
Шинэ
АЛБАН ХААГЧИД ҮНДЭСНИЙ БИЧГИЙН ЭХНИЙ СУРГАЛТАД ХАМРАГДЛАА.
Шинэ
ХЭЛТСИЙН АЛБАН ХААГЧИД ПРОКУРОРЫН ГАЗРЫН СУРГАЛТАД ХАМРАГДЛАА.
Шинэ
ХЭЛТСИЙН АЛБАН ХААГЧИД "ГАМШГААС УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ" СУРГАЛТАД ХАМРАГДЛАА.
Шинэ
2024 оны 10 дугаар сарын статистик тоон мэдээлэл
Шинэ
2024-10-28
"АВЬЯАС" ЕБС-ИЙН АХЛАХ АНГИЙН СУРАГЧДАД МЭРГЭЖИЛ СУРТАЛЧЛАХ ӨДӨРЛӨГ ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА.
2024-10-28
2024-10-28
"АВЬЯАС" ЕБС-ИЙН АХЛАХ АНГИЙН СУРАГЧДАД МЭРГЭЖИЛ СУРТАЛЧЛАХ ӨДӨРЛӨГ ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА.
2024-10-28
"АВЬЯАС" ЕБС-ИЙН АХЛАХ АНГИЙН СУРАГЧДАД МЭРГЭЖИЛ СУРТАЛЧЛАХ ӨДӨРЛӨГ ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА.
Шинэ
ХЭЛТСИЙН АЛБАН ХААГЧИД ДОХИОНЫ ХЭЛНИЙ СУРГАЛТАД ХАМРАГДЛАА.
Шинэ
ХЭЛТСИЙН АЛБАН ХААГЧИД ҮНДЭСНИЙ БИЧГИЙН ТҮВШИН ТОГТООХ ШАЛГАЛТАД ХАМРАГДЛАА.
ВИДЕО МЭДЭЭ
Шинэ
Хоршоог улсын бүртгэлд бүртгүүлэх заавар
Шинэ
2024-05-03
"ЭНЭ ЖИЛДЭЭ ЭРҮҮЛ ЖИНДЭЭ-2" аяны хүрээнд Хөвсгөл аймгийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийн хамт олон ажлын байрны дасгалд нэгдэж байна.
2024-05-03
"ЭНЭ ЖИЛДЭЭ ЭРҮҮЛ ЖИНДЭЭ-2" аяны хүрээнд Хөвсгөл аймгийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийн хамт олон ажлын байрны дасгалд нэгдэж байна.
Шинэ
2024-05-02
ИРГЭНИЙ ШИЛЖИЛТ ХӨДӨЛГӨӨНИЙ БҮРТГЭЛ ТҮР ЗОГСООСОН ТУХАЙ ТООН МЭДЭЭ ТАНИЛЦУУЛЖ БАЙНА.
2024-05-02
2024-05-02
ИРГЭНИЙ ШИЛЖИЛТ ХӨДӨЛГӨӨНИЙ БҮРТГЭЛ ТҮР ЗОГСООСОН ТУХАЙ ТООН МЭДЭЭ ТАНИЛЦУУЛЖ БАЙНА.
2024-05-02
ИРГЭНИЙ ШИЛЖИЛТ ХӨДӨЛГӨӨНИЙ БҮРТГЭЛ ТҮР ЗОГСООСОН ТУХАЙ ТООН МЭДЭЭ ТАНИЛЦУУЛЖ БАЙНА.
Шинэ
2024-04-23
Хуулийн этгээдийн дүрэм, гэрчилгээ, холбогдох баримт бичгийн хуулбарыг хаанаас авах вэ?
2024-04-23
2024-04-23
Хуулийн этгээдийн дүрэм, гэрчилгээ, холбогдох баримт бичгийн хуулбарыг хаанаас авах вэ?
2024-04-23
Хуулийн этгээдийн дүрэм, гэрчилгээ, холбогдох баримт бичгийн хуулбарыг хаанаас авах вэ?
Шинэ
2024-04-15
Сонгогчдын нэрийн жагсаалтад байгаа өөрийн болон өөрийн байнга оршин суугаа хаягийн бүртгэлд бүртгэгдсэн нийт сонгогчийн мэдээлэлтэй танилцах заавар
2024-04-15
Сонгогчдын нэрийн жагсаалтад байгаа өөрийн болон өөрийн байнга оршин суугаа хаягийн бүртгэлд бүртгэгдсэн нийт сонгогчийн мэдээлэлтэй танилцах заавар
Шинэ
2024-03-22
ШИЛЖИЛТ ХӨДӨЛГӨӨНИЙ БҮРТГЭЛИЙГ 2024.04.29 ӨДРӨӨС ЭХЛЭН СОНГУУЛИЙН САНАЛ АВАХ ӨДРИЙГ ДУУСТАЛ ТҮР ЗОГСООНО.
2024-03-22
ШИЛЖИЛТ ХӨДӨЛГӨӨНИЙ БҮРТГЭЛИЙГ 2024.04.29 ӨДРӨӨС ЭХЛЭН СОНГУУЛИЙН САНАЛ АВАХ ӨДРИЙГ ДУУСТАЛ ТҮР ЗОГСООНО.
Шинэ
ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ХҮНИЙ ТӨВТЭЙ ХАМТРАН АЖИЛЛАЛАА.
Шинэ
2024-01-29
Бүртгэлхүү, Бүртгэлмаа 2н бүртгэлийн хэлтэстэй танилцсан өдрүүд /Иргэний шилжилт хөдөлгөөн/
2024-01-29
Бүртгэлхүү, Бүртгэлмаа 2н бүртгэлийн хэлтэстэй танилцсан өдрүүд /Иргэний шилжилт хөдөлгөөн/
Шинэ
Бүртгэлхүү, Бүртгэлмаа 2н бүртгэлийн хэлтэстэй танилцсан өдрүүд /Гадаад паспорт/
Шинэ
2023-12-08
Бүртгэлхүү, Бүртгэлмаа 2н бүртгэлийн хэлтэстэй танилцсан өдрүүд /Тоон гарын үсэг/
2023-12-08
2023-12-08
Бүртгэлхүү, Бүртгэлмаа 2н бүртгэлийн хэлтэстэй танилцсан өдрүүд /Тоон гарын үсэг/
2023-12-08
Бүртгэлхүү, Бүртгэлмаа 2н бүртгэлийн хэлтэстэй танилцсан өдрүүд /Тоон гарын үсэг/
Хөвсгөл аймаг нь гүн цэнхэр Хөвсгөл нуурынхаа нэрээр нэрлэгдэх ба 1931 онд үүсэн байгуулагдсан. Булган, Архангай, Завхан аймагтай хиллэх ба улсын хилээр зааглагдаж Орос улс, түүний Тува, Буриад улсуудтай хаяа залгадаг. Аймгийн төв Мөрөн хот улсын нийслэлээс баруун хойш 671 км зайтай. Хөвсгөл аймаг 1992 оны үндсэн хуулийн хүрээнд 24 сум, цаашилвал 126 багийг агуулан байгаа.
Хөвсгөл аймаг нэг зуун мянга зургаан зуу гаран (100,629) ам дөрвөлжин километр газар эзэлсэн Монгол улсын 6 дахь том дэвсгэр газартай аймаг. Үндсэндээ уулархаг. Уул, ус, ой, хөвч, тайга болсон нутгийг аялагч жуулчид үзээд «Монголын Швейцар» гэж нэрийдэх нь бий. Амьтан ургамал, ашигт малтмалаар баялаг, түүх, байгалийн дурсгалт газар арвинтай, онгон дагшин байгалийн өлгий болсон нутаг.
2011 оны байдлаар 126 мянган хүн оршин сууж байсан ба хамгийн олон хүнтэй аймаг юм. Үндсэндээ монгол үндэстэн, тэр дотроо халх, дархад, хотгойд, урианхай зонхилдог. Өөр аймагт байдаггүй цаатан отгийн хүмүүс цөөн тоогоор бий. Тус аймгийн нутаг дэвсгэр дээр нэн эртний үеэс хүн оршин сууж амьдарч байсныг илтгэсэн чулуун болон хүрэл зэвсгийн үеийн булш, хадны сүг зураг, буган хөшөө олонтой.
Тухайлбал Цагаан-Уул сумын Сангийн далайн хүрээ, Бүрэнтогтох сумын Уушгийн өврийн 2–3 метр өндөр буган хөшөө, 3–4 метр өндөр хиригсүүр, Загзуугийн амны шороон хэрэм, Мөнх хааны ордны туурь, Цагаан-Үүр, Чандмань-Өндөр сумын нутагт орших хүн чулуун хөшөө, Мөнх хааны болон Кул Билгэ хаанд зориулан босгосон гэрэлт хөшөө зэрэг түүхийн дурсгалт зүйлс олон бий.
Дэлгэрэнгүй
Хөвсгөл аймаг нэг зуун мянга зургаан зуу гаран (100,629) ам дөрвөлжин километр газар эзэлсэн Монгол улсын 6 дахь том дэвсгэр газартай аймаг. Үндсэндээ уулархаг. Уул, ус, ой, хөвч, тайга болсон нутгийг аялагч жуулчид үзээд «Монголын Швейцар» гэж нэрийдэх нь бий. Амьтан ургамал, ашигт малтмалаар баялаг, түүх, байгалийн дурсгалт газар арвинтай, онгон дагшин байгалийн өлгий болсон нутаг.
2011 оны байдлаар 126 мянган хүн оршин сууж байсан ба хамгийн олон хүнтэй аймаг юм. Үндсэндээ монгол үндэстэн, тэр дотроо халх, дархад, хотгойд, урианхай зонхилдог. Өөр аймагт байдаггүй цаатан отгийн хүмүүс цөөн тоогоор бий. Тус аймгийн нутаг дэвсгэр дээр нэн эртний үеэс хүн оршин сууж амьдарч байсныг илтгэсэн чулуун болон хүрэл зэвсгийн үеийн булш, хадны сүг зураг, буган хөшөө олонтой.
Тухайлбал Цагаан-Уул сумын Сангийн далайн хүрээ, Бүрэнтогтох сумын Уушгийн өврийн 2–3 метр өндөр буган хөшөө, 3–4 метр өндөр хиригсүүр, Загзуугийн амны шороон хэрэм, Мөнх хааны ордны туурь, Цагаан-Үүр, Чандмань-Өндөр сумын нутагт орших хүн чулуун хөшөө, Мөнх хааны болон Кул Билгэ хаанд зориулан босгосон гэрэлт хөшөө зэрэг түүхийн дурсгалт зүйлс олон бий.
Одоогийн байдлаар дэлхийн хэмжээнд 700 орчим буган хөшөө олдоод байгаагаас 550 орчим нь Монгол Улсын нутаг дээр оршиж байна. Хүрэл ба төмөр зэвсгийн түрүү үед, Төв Азийн өндөрлөгт амьдран сууж байсан овог аймгуудын түүх соёлын гайхамшигт дурсгал болох Буган хөшөө болон түүний цогцолборууд Монгол орны нутаг дэвсгэр дээр хэд хэд байдаг.
Юуны түрүүнд он цаг хугацааны талаар бага зэрэг тодотгоё. Хүрэл ба төмөр зэвсгийн түрүү үе гэж аль он цагийг хэлж байна вэ?
Нийтийн Тоололын Өмнөх /НТӨ/ II мянган жилийн тэртээгээс хүн төрөлхтөн зэсийг нээн олж улмаар түүнийг улам бат бөх болгохын тулд хар, цагаан тугалгатай хольж холимог төмөрлөгийг гарган авснаар хүрэл зэвсгиын үе эхэлсэн гэж үздэг. Хүрэл зэвсэг гаргаж авснаар хүн төрөлхтний амьдралд өөрчлөлт гарч эрчүүдийн үүрэг нэмэгдэн эцгийн эрхт зохион байгуулалтад орж эхэлсэн байна. Энэ үеэс хөдөлмөрийн багаж зэвсэг эрс өөрчлөгдөж, нийгэмд хувийн өмч үүсэх үндэс бүрэлдсэн гэж үздэг. Ийнхүү том сурвалжтан, жанжин, овгийн ахлагч нар хувийн өмчтэй болсноор эрх мэдлийн ялгаа бий болж олон овгууд хоорондоо тэмцэлдэх болсон нь Аймаг үүсэх үндэс тавигдсан ажээ.
Чухам энэ үеэс л овог, аймгийн тэргүүлэгч нарын дурсгалд зориулан “Дөрвөлжин булш”, “Хиргисүүр”, “Буган чулуун хөшөө”, “Хадны зураг” зэргийг бүтээх болжээ. Буган хөшөөд нь дунджаар 1-4 метр өндөр, 20-50 см зузаан, 30-100 см өргөн хэмжээтэй байх ба 4 талыг нь сайтар засан дээд хэсэгт нар сар, эсвэл хүний дүрс харин их бие хэсэгт сүрэг бугыг тэнгэр өөд чиглүүлэн дүрсэлсэн байдаг. Мөн эдгээр дүрслэлээс гадна чулууны ёроол хэсэгт байлдааны алх, хутга, нум сум, жад зэргийг дүрслэн үзүүлсэн байх нь тухайн цогцолборыг хэнд зориулж бүтээснийг илэрхийлэх мэт.
Одоогийн байдлаар буган хөшөөний тахилгын байгууламжид хийсэн радио карбоны он цаг тодорхойлох аргачлалаар Буган хөшөөд нь үндсэндээ хиргисүүртэй адил он цаг буюу НТӨ XIV-VIII зуунд хамаарна хэмээн эрдэмтэд тогтоожээ.
Дэлгэрэнгүй
Юуны түрүүнд он цаг хугацааны талаар бага зэрэг тодотгоё. Хүрэл ба төмөр зэвсгийн түрүү үе гэж аль он цагийг хэлж байна вэ?
Нийтийн Тоололын Өмнөх /НТӨ/ II мянган жилийн тэртээгээс хүн төрөлхтөн зэсийг нээн олж улмаар түүнийг улам бат бөх болгохын тулд хар, цагаан тугалгатай хольж холимог төмөрлөгийг гарган авснаар хүрэл зэвсгиын үе эхэлсэн гэж үздэг. Хүрэл зэвсэг гаргаж авснаар хүн төрөлхтний амьдралд өөрчлөлт гарч эрчүүдийн үүрэг нэмэгдэн эцгийн эрхт зохион байгуулалтад орж эхэлсэн байна. Энэ үеэс хөдөлмөрийн багаж зэвсэг эрс өөрчлөгдөж, нийгэмд хувийн өмч үүсэх үндэс бүрэлдсэн гэж үздэг. Ийнхүү том сурвалжтан, жанжин, овгийн ахлагч нар хувийн өмчтэй болсноор эрх мэдлийн ялгаа бий болж олон овгууд хоорондоо тэмцэлдэх болсон нь Аймаг үүсэх үндэс тавигдсан ажээ.
Чухам энэ үеэс л овог, аймгийн тэргүүлэгч нарын дурсгалд зориулан “Дөрвөлжин булш”, “Хиргисүүр”, “Буган чулуун хөшөө”, “Хадны зураг” зэргийг бүтээх болжээ. Буган хөшөөд нь дунджаар 1-4 метр өндөр, 20-50 см зузаан, 30-100 см өргөн хэмжээтэй байх ба 4 талыг нь сайтар засан дээд хэсэгт нар сар, эсвэл хүний дүрс харин их бие хэсэгт сүрэг бугыг тэнгэр өөд чиглүүлэн дүрсэлсэн байдаг. Мөн эдгээр дүрслэлээс гадна чулууны ёроол хэсэгт байлдааны алх, хутга, нум сум, жад зэргийг дүрслэн үзүүлсэн байх нь тухайн цогцолборыг хэнд зориулж бүтээснийг илэрхийлэх мэт.
Одоогийн байдлаар буган хөшөөний тахилгын байгууламжид хийсэн радио карбоны он цаг тодорхойлох аргачлалаар Буган хөшөөд нь үндсэндээ хиргисүүртэй адил он цаг буюу НТӨ XIV-VIII зуунд хамаарна хэмээн эрдэмтэд тогтоожээ.
Хөвсгөл аймаг нэг зуун мянга зургаан зуу гаран (100,629) ам дөрвөлжин километр газар эзэлсэн Монгол улсын 6 дахь том дэвсгэр газартай аймаг. Хойд хэсгээрээ ОХУ-тай хиллэдэг бөгөөд Улсын хил буюу Ханх боомт Ханх сумаасаа 23,5 км,Хөвсгөл аймгийн төвөөс 303 км, Улаанбаатар хотоос 1100 гаруй км зайд алслагдсан. Боомтоор нэвтэрч буй зорчигчид голдуу ОХУ-аас аялал жуулчлал, амралтын зориулалтаар, өөрсдийн авто тээврийн хэрэгслээр орж ирдэг.Үндсэндээ уулархаг. Уул, ус, ой, хөвч, тайга болсон нутгийг аялагч жуулчид үзээд «Монголын Швейцар» гэж нэрийдэх нь бий. Амьтан ургамал, ашигт малтмалаар баялаг, түүх, байгалийн дурсгалт газар арвинтай, онгон дагшин байгалийн өлгий болсон нутаг.
2011 оны байдлаар 126 мянган хүн оршин сууж байсан ба хамгийн олон хүнтэй аймаг юм. Үндсэндээ монгол үндэстэн, тэр дотроо халх, дархад, хотгойд, урианхай зонхилдог. Өөр аймагт байдаггүй цаатан отгийн хүмүүс цөөн тоогоор бий. Аймгийн нийт хүн амын 76,9%-ийг халх, 13,7 %-ийг дархад, 5,2 %-ийг хотгойдууд эзэлдэгийн зэрэгцээ Буриад, Урианхай, Цаатан, зэрэг ястнууд амьдардаг олон ястны өлгий нутаг юм.
Тус аймгийн Баянзүрх, Улаан уул, Рэнчинлхүмбэ, Цагааннуур суманд ихэвчлэн Дархад, Цаатан, Тува, Чандмань-Өндөр суманд Урианхай, Цагаан-Үүр суманд Буриад, Шинэ Идэр, Галт, Жаргалант суманд Халх, бусад суманд Хотгойд ястнууд голлон амьдардаг.
Дэлгэрэнгүй
2011 оны байдлаар 126 мянган хүн оршин сууж байсан ба хамгийн олон хүнтэй аймаг юм. Үндсэндээ монгол үндэстэн, тэр дотроо халх, дархад, хотгойд, урианхай зонхилдог. Өөр аймагт байдаггүй цаатан отгийн хүмүүс цөөн тоогоор бий. Аймгийн нийт хүн амын 76,9%-ийг халх, 13,7 %-ийг дархад, 5,2 %-ийг хотгойдууд эзэлдэгийн зэрэгцээ Буриад, Урианхай, Цаатан, зэрэг ястнууд амьдардаг олон ястны өлгий нутаг юм.
Тус аймгийн Баянзүрх, Улаан уул, Рэнчинлхүмбэ, Цагааннуур суманд ихэвчлэн Дархад, Цаатан, Тува, Чандмань-Өндөр суманд Урианхай, Цагаан-Үүр суманд Буриад, Шинэ Идэр, Галт, Жаргалант суманд Халх, бусад суманд Хотгойд ястнууд голлон амьдардаг.
Мөнх хааны Эрчүү хотын туурь нь Хөвсгөл аймгийн Арбулаг суманд орших улсын хамгаалалтад байдаг түүх, соёлын дурсгалт өв юм.
Хөвсгөл аймгийн Арбулаг сумын нутаг Дэлгэр мөрний хойд хөвөө Алтан гадас уулын арханд 13-р зууны Монголын хаан Мөнх хааны хөшөө, орд харшны үлдэгдэл эвдэрхий балгас бий. Нутгийн ард олон үеэс үе дамжин домог яриандаа энэ хавьд эртний хот балгасын ор үлдэгдэл байдаг төдийгүй Монголын ард түмний үндэсний эрх чөлөөний тэмцлийг толгойлогч Чингүнжавын түшлэг чулуу, сангийн бойпор гэж нэрлэдэг хоёр чулуу байсан нь цөм энд өгүүлэх эртний хоттой холбоотой зүйлс байжээ. Балгаснаас урагш 40м орчим зайтай овгор дэрсэн дотроос цухуйж байсан хавтгай хөх чулууг түшлэг гэдэг байсан нь Мөнх хааны монгол, хятад бичигтэй байжээ. Уг хөшөө сайхан цамхаг орон савын дотор оршиж байсан шинжтэй бөгөөд малтлагаар ногоон паалантай ваараар хийсэн, монгол хувцастай хүний жижиг цээжин бармил дүрс, ховилтой хөх ваар гэх мэт олон янзын ваар тоосго олджээ.
Дэлгэрэнгүй
Хөвсгөл аймгийн Арбулаг сумын нутаг Дэлгэр мөрний хойд хөвөө Алтан гадас уулын арханд 13-р зууны Монголын хаан Мөнх хааны хөшөө, орд харшны үлдэгдэл эвдэрхий балгас бий. Нутгийн ард олон үеэс үе дамжин домог яриандаа энэ хавьд эртний хот балгасын ор үлдэгдэл байдаг төдийгүй Монголын ард түмний үндэсний эрх чөлөөний тэмцлийг толгойлогч Чингүнжавын түшлэг чулуу, сангийн бойпор гэж нэрлэдэг хоёр чулуу байсан нь цөм энд өгүүлэх эртний хоттой холбоотой зүйлс байжээ. Балгаснаас урагш 40м орчим зайтай овгор дэрсэн дотроос цухуйж байсан хавтгай хөх чулууг түшлэг гэдэг байсан нь Мөнх хааны монгол, хятад бичигтэй байжээ. Уг хөшөө сайхан цамхаг орон савын дотор оршиж байсан шинжтэй бөгөөд малтлагаар ногоон паалантай ваараар хийсэн, монгол хувцастай хүний жижиг цээжин бармил дүрс, ховилтой хөх ваар гэх мэт олон янзын ваар тоосго олджээ.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
